een bijzonder stukje twente in groningen

‘voor de toekomst van bv nederland’

Met verbazing neemt René Evers de omgeving in zich op, hier aan de Eemshaven in Groningen-Noord. Hij staat op de bovenste verdieping van de in aanbouw zijnde Twentsche Kabelfabriek (TKF) en ziet - waar hij ook kijkt - een eindeloze rij windmolens. Het zijn er honderden in totaal. „En dan doen we in de Woolderes moeilijk over twee windmolentjes...”, merkt de bedrijfsleider van Dura Vermeer Bouw Hengelo met een knipoog op. Nergens anders komt de ‘elektrificatie’ van Nederland - de overstap van gas naar duurzame elektriciteit - zo goed samen als in de Groningse zeehaven. Hier, in de provincie die ons decennialang van gas voorzag, zijn de windmolens harmonieus geïntegreerd in het uitgestrekte landschap. Een nabijgelegen kolencentrale ligt tijdelijk stil, terwijl nieuwe indrukwekkende windturbines aan de kust wachten om de zee op te gaan.

Precies op deze locatie werkt de Twentsche Kabelfabriek momenteel aan een nieuwe fabriek. Het wordt een van de grootste investeringen in de geschiedenis van het bedrijf, met een prijskaartje van zo’n 150 miljoen euro. Vanaf volgend jaar zullen hier kabels zo dik als basketballen van de band rollen, klaar om naar de bodem van de oceaan te worden gebracht.

een kabel van meer dan twintig kilometer weegt een miljoen kilo

Bij het Twentse bedrijf gelovig ze heilig in de ‘energietransitie’, waarbij elektriciteit steeds meer wordt opgewekt uit hernieuwbare energiebronnen zoals windmolens op zee. En om al die windturbines op zee onderling met elkaar te verbinden, zijn kabels nodig. Deze grote kabels, ook wel subseakabels genoemd, worden binnenkort gemaakt in de fabriek in Groningen.
Bedrijfsleider Evers verbaast zich over de omvang van het project. Hij noemt het ‘geweldig dat een Twents bedrijf zich zo inzet voor de bv Nederland’. Daarbij, vindt Evers, gaan windmolens er nu eenmaal bij horen. „Maken windmolens geluid en geven ze slagschaduw? Ja, daar zal je rekening mee moeten houden bij het plaatsen. Maar dat ons landschap gaat veranderen is een feit.”

familiebedrijf
Voor wie ‘TKF’ niet kent: de Twentsche Kabelfabriek is onderdeel van de beursgenoteerde TKH Group, met een omzet van 1.8 miljard euro, 7000 werknemers en vestigingen wereldwijd, van Lochem tot Singapore. De oorsprong van TKH ligt in Haaksbergen, waar het in 1930 begon. Nog altijd is het een familiebedrijf, met vanaf 2001 Alexander van der Lof aan het roer. Zijn vader Dries runde de multinational hiervoor en verwierf ook bekendheid als eerste Nederlandse Formule 1-coureur.
De huidige directie zag de energietransitie van verre aankomen, vertelt Hans Hoving op de winderige bouwplaats. Hij is de plantmanager voor TKF in Groningen. „De elektriciteitsbehoefte in de maatschappij neemt enorm toe. Dat heb je thuis ook. Iedereen die nu een warmtepomp installeert, gaat meer elektriciteit gebruiken. Dat heeft grote gevolgen. Wij zagen dat allang aankomen.”
Alexander van der Lof zei vorig jaar in een interview met de Volkskrant dat ‘veel mensen nog steeds niet weten wat het betekent, van het gas af’. „Als ook alle brandstoffen uit elektriciteit moeten komen, moeten we onze capaciteit de komende jaren nog wel een paar keer verdubbelen. Zonder kabels heb je weinig aan een windmolen.”

productiecapaciteit
Dus besloot TKF om een nieuwe fabriek te bouwen, die deze dinsdag volop in aanbouw is. Op het winderige stuk niemandsland wordt overal geboord, gelast en getimmerd. De productiehal krijgt een indrukwekkende omvang van 25.000 vierkante meter en staat direct in verbinding met zout water. De productiecapaciteit gaat met een factor vijf omhoog.
TKF kiest voor een stukje ‘Twente in Groningen’ om zo dicht mogelijk aan open zee te zitten. Maar dat is niet de enige reden, vertelt bouwmanager Hoving. Het is ook gewoon pure noodzaak. „De kabels die we hier maken zijn zo lang en zwaar, dat ze niet meer over de weg te vervoeren zijn.”

Windmolens op zee worden steeds groter en hoger en moeten daardoor ook verder uit elkaar liggen. De kabels tussen die turbines in, op de bodem van de zee, moeten daardoor ook steeds langer worden. Dat is geen makkie: uit robuustheid en veiligheidsoogpunt moeten ze uit één stuk bestaan.
In de nieuwe fabriek kunnen straks kabels tot 30 kilometer lengte worden gemaakt, aan één stuk. TKF is een van de weinige bedrijven ter wereld die onderzeekabels van die lengte kan maken.
Bijzonder is ook dat de kabels straks rechtstreeks via rollenbanen uit de opslag op een kabelschip geladen kunnen worden. Zie het als een gigantische tuinslang die opgerold wordt op een schip. Hoving: „Met een snelheid van tien meter per minuut kruipt die kabel straks langzaam het schip op. Dat kan wel vier dagen duren, non-stop.”

Tot nu toe werden de onderzeekabels in de fabriek in Lochem gemaakt. Maar met de nieuwe lengtes is vervoer over land én binnenwater niet langer haalbaar. Een kabel van meer dan twintig kilometer weegt een miljoen kilo. „Zelfs het Twentekanaal en de IJssel kunnen kabels van deze omvang niet meer vervoeren”, weet Hoving. „Dus we moeten wel in een zeehaven dicht bij zout water zitten.”
Als alternatief, zo wil de ironie, had TKF voor de nieuwe fabriek eigenlijk een locatie in het Westelijk Havengebied van Amsterdam op het oog. Maar daar kon het bedrijf geen aansluiting krijgen op het stroomnet, vanwege een tekort aan stroomkabels onder de grond. Die problemen spelen op veel plekken in Nederland, ook in deze regio.

De energietransitie raakte in een stroomversnelling nadat de prijzen voor gas explodeerden en veel mensen thuis verduurzaamden, en meer elektriciteit gingen gebruiken. De ‘file’ op het stroomnet is intussen zo groot, dat veel ondernemers geen nieuwe stroomaansluiting kunnen krijgen.
„Dat kan toch eigenlijk niet waar zijn”, vindt Hoving. Geen kabelfabriek kunnen bouwen vanwege een tekort aan kabels. „Maar het gebeurde wel.”
Om ook daar op in te spelen gaat TKF de fabriek in Lochem ombouwen tot een productielocatie voor kleinere ‘landkabels’, de zogeheten middenspanningskabels en voor hoogspanningskabels. „Zo werkt het dus twee kanten op”, weet Hoving. In Groningen de zee op, vanuit de Achterhoek de grond in.

gigantische raket
Terug naar de bouwplaats aan de Eemshaven. Evers loopt door de hal van 250 meter lang. Aan het eind van de hal, achter een hek, ligt een soort gigantische raket die als huls voor een windturbine op zee dient. De omvang is immens. „Je hebt pas door hoe groot die dingen zijn als je er instaat”, weet hij.
Hij verwacht samen met aannemingsmaatschappij Friso en Dura Vermeer Infra Regio Noord Oost de fabriek aan het eind van dit jaar op te leveren. Dat moet ook wel, een grote nieuwe order heeft TKF al binnen. Orsted, een van de grootste investeerders in windenergie ter wereld, bestelde onlangs 200 kilometer kabel voor een windpark in Taiwan. Evers: „En dat gaat dan allemaal op de boot vanuit de Eemshaven helemaal naar Azië, kun je het je voorstellen?”
Het enige gevaar dat dreigt, komt uit Den Haag. Met de val van het kabinet bestaat de mogelijkheid dat belangrijke transitieplannen tijdelijk in de ijskast belanden. En daar zitten ze in de Eemshaven niet op te wachten. Hoving: „De energietransitie en de netverzwaring zijn allebei cruciaal. Met het uitstellen van de energietransitie bereiken we niets - de economie én de groene agenda stagneren. En wie zit daar nou op te wachten?”

bron: de Twentsche Courant Tubantia zaterdag 29 juli 2023 - tekst Joost Dijkgraaf, foto's Cees Elzenga

Bekijk ons ontwerp op de projectpagina TKF Eemshaven